ทีมนักวิจัย นำโดย นักวิจัยเชี่ยวชาญ ดร.นครินทร์ สุวรรณราช และ ดร.จตุรงค์ คำหล้า สังกัดศูนย์ความเป็นเลิศด้านความหลากหลายของจุลินทรีย์และการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และนายอัษฎาวุธ แก้วนันตา นักศึกษาระดับปริญญาโท ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ ได้ศึกษาและสำรวจความหลากหลายของเห็ดราขนาดใหญ่ในพื้นที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เพื่อจัดทำฐานข้อมูลความหลากชนิดของเห็ดราขนาดใหญ่ที่พบ และประเมินความอุดมสมบูรณ์ การใช้ทรัพยากรเห็ดในการหมุนเวียนคาร์บอนเริ่มต้นในธรรมชาติ โดยการสำรวจและเก็บตัวอย่างเห็ด และนำตัวอย่างมาศึกษาในห้องปฏิบัติการตามหลักอนุกรมวิธานสมัยใหม่ ร่วมกับเทคนิคอณูชีววิทยาด้วยดีเอ็นเอ การเพาะเลี้ยงเส้นใยเห็ดบริสุทธิ์เพื่อการเพาะดอกเห็ดในธรรมชาติ การศึกษาความเป็นไปได้ในการชักนำให้เกิดดอกเห็ดในห้องปฏิบัติการ การเพิ่มมูลค่าการเพาะเลี้ยงด้วยคุณสมบัติทางโภชนเภสัช อีกทั้งการเพาะเลี้ยงด้วยวัสดุธรรมชาติในมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และประเมินการส่งเสริมการเพาะเลี้ยงเป็นเห็ดเศรษฐกิจในอนาคต

โดยการใช้องค์ความรู้ กระบวนการคิดทางวิทยาศาสตร์ การสังเกต และการวิเคราะห์อย่างมีหลักการของศาสตร์อนุกรมวิธานในสาขาราวิทยา และเทคนิคอณูชีววิทยาร่วมกัน เพื่อการจัดกลุ่มชนิดเห็ด (Classification) และการบ่งบอกสกุล และชนิด (Identification) ด้วยหลักอนุกรมวิธานสมัยใหม่ โดยศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาของเห็ดและระบุชนิดด้วยเทคนิคอณูชีววิทยาแบบหลายลำดับยีน (multigene analysis) โดยใช้ตำแหน่งดีเอ็นเอบาร์โคด internal transcribed spacer (ITS) ในการระบุสกุล และใช้ตำแหน่งยีน large subunit ribosomal DNA (LSU) และ RNA polymerase second largest subunit (rpb2) ในการระบุชนิดด้วยแผนภูมิวิวัฒนาการ เพื่อที่จะได้ทราบชนิดได้อย่างถูกต้องแม่นยำ (Nomenclature) และทำให้ทราบว่าเห็ดที่ศึกษาเป็นเห็ดชนิดใหม่ รวมถึงการเพาะเลี้ยงเส้นใยบริสุทธิ์ของเห็ดเพื่อใช้ในการศึกษาการเพาะเลี้ยง

ทีมวิจัยพบเห็ดขอนขาวชนิดใหม่ กระจายบนสนามหญ้า เนื่องจากใต้ดินมีรากของต้นไม้ที่ตายฝังอยู่ ในมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2562–2567 เมื่อนำตัวอย่างมาศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาและข้อมูลดีเอ็นเอ รวมถึงการวิเคราะห์ด้วยแผนภูมิวิวัฒนาการพบว่าเป็นเห็ดขอนขาว สกุล Lentinus บ่งบอกชนิดเป็น L. saisamorniae ชนิดใหม่ โดยสามารถเพาะเลี้ยงเส้นใยบริสุทธิ์ และกระตุ้นการออกดอกในห้องปฏิบัติการ และทดสอบการเพาะเลี้ยงในโรงเรือนได้สำเร็จ เนื่องจากเห็ดสกุลนี้มีรายงานว่าสามารถรับประทานได้ ผลงานวิจัยชิ้นนี้จึงเป็นครั้งแรกที่รายงานเห็ดขอนขาวชนิดใหม่ประเทศไทย และได้ตั้งชื่อวิทยาศาสตร์ชนิดใหม่ว่า “saisamorniae” ให้กับ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.สายสมร ลำยอง ที่มีอายุครบ 75 ปี และทำงานด้านราวิทยาของไทยมานานกว่า 35 ปี และทีมวิจัยตั้งชื่อสามัญว่า “เห็ดขอนขาวสายสมร”

ผลงานวิจัยนี้ เป็นประโยชน์ด้านฐานข้อมูลของประเทศ ส่งผลให้พื้นที่ภาคเหนือเป็นจุดรายงานความหลากชนิดของเห็ดชนิดใหม่ เพื่อเพิ่มจำนวนชนิดใหม่ให้กับวงการเห็ดราขนาดใหญ่ของประเทศไทยและของโลก โดยการใช้หลักอนุกรมวิธานสมัยใหม่ ด้วยนักวิจัยไทย อีกทั้งยังสามารถเพาะเลี้ยงเห็ดขอนขาวสายพันธุ์ไทยที่ทนต่อสภาวะอากาศร้อน 37 องศาเซลเซียส รวมถึงสามารถพัฒนาให้เป็นเห็ดเศรษฐกิจได้ในอนาคต โดยการส่งเสริมการเพาะเลี้ยง เพื่อเป็นแหล่งอาหารเสริมโปรตีน และสอดรับนโยบายเพื่อส่งเสริมเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) ของศูนย์ความเป็นเลิศด้านความหลากหลายของจุลินทรีย์และการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

ผลงานได้รับการตีพิมพ์ในวารสาร Phytotaxa
[ฐานข้อมูล ISI (Web of Science) /Category: Ecology, Evolution, Behavior and Systematics
DOI : https://doi.org/10.11646/phytotaxa.705.2.2